واحد خبر mobile.ir : با وجود اتفاق نظر درباره زیان‌های استفاده از گوشی هوشمند در سنین پایین، شاید این سؤال به ذهن خطور کند که آسیب‌پذیری در چه سنی بیشتر است؟ پژوهشی که به‌تازگی توسط تیمی از دانشگاه پنسیلوانیا انجام شده، نشان می‌دهد نوجوانانی که در سن 12 سالگی صاحب اسمارت‌فون می‌شوند، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند. به عبارت دقیق‌تر، نتایج این پژوهش – که روز دوشنبه 1 دسامبر 2025 (10 آذر 1404) در نشریه معتبر Pediatrics منتشر شد – حاکی از آن است که در نوجوانان 12 ساله‌ای که از گوشی هوشمند استفاده می‌کنند، خطر ابتلا به افسردگی تا 31 درصد، اضافه وزن تا 40 درصد و کمبود خواب تا 62 درصد نسبت به همسالان بدون اسمارت‌فون، بالاتر است.

در پژوهش اخیر، داده‌های مطالعه‌ای با عنوان «توسعه شناختی مغز نوجوانان» مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این مطالعه – که بین سال‌های 2016 تا 2022 انجام شده و نتایج آن مورد تأیید «مؤسسه ملی سلامت» آمریکاست – 10,588 نوجوان مورد نظرسنجی قرار گرفتند. جالب است بدانید، این پژوهش، جدیدترین و بزرگ‌ترین مطالعه بلندمدت در حوزه تکامل مغز کودکان است. ناگفته نماند، پژوهش اخیر اثبات نمی‌کند که داشتن گوشی هوشمند در سنین پایین مستقیماً به پیامدهای یادشده منتهی می‌شود، بلکه یافته‌های آن (در کنار مطالعات پیشین) نشان می‌دهد که کار با اسمارت‌فون در اوایل نوجوانی می‌تواند تعاملات اجتماعی، فعالیت بدنی و خواب نوجوانان را کاهش دهد.

همسو با نتایج مطالعه اخیر، پژوهشی که سال 2023 روی نوجوانان 11 و 12 ساله انجام شد، نشان داد حدود 17 درصد از نوجوانانی که در رختخواب خود از دیوایس‌های الکترونیکی استفاده می‌کنند، به‌وسیله نوتیفیکیشن‌های این دیوایس‌ها از خواب بیدار می‌شوند. همچنین نباید فراموش کنیم بیش از 80 درصد از نوجوانان بین 11 تا 17 سال، به اندازه‌ای که توصیه شده فعالیت بدنی روزانه ندارند. این پدیده تا حدی به افزایش کار با دیوایس‌هایی مثل اسمارت‌فون، تبلت، لپ‌تاپ و... نسبت داده شده است. گفتنی‌ست، این بی‌تحرکی می‌تواند تأثیری منفی بر وضعیت سلامتی و رفتار اجتماعی کودکان داشته باشد.

از سویی، با توجه به اینکه نوجوانی دوره‌ای مهم از حیث رشد به حساب می‌آید، این تغییرات می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر سلامت جسمی و ذهنی داشته باشد. دکتر رَن بارزیلای (Ran Barzilay) – که پژوهشگر اصلی این مطالعه بوده و به عنوان روانپزشک کودکان و نوجوانان در بیمارستان کودکان فیلادلفیا فعالیت دارد – بر این باور است که وقتی تلفن همراه را در اختیار فرزندتان قرار می‌دهید، باید آن را موضوعی مهم در سلامتی فرزند تلقی کرده و بر همین اساس رفتار کنید. به گفته وی، کودک در سن 12 سالگی تفاوت بسیار زیادی با یک نوجوان 16 ساله دارد.

طبق یک نظرسنجی در سال 2024، در بین نسل زدی‌ها، از هر چهار نفر سه نفر رسانه‌های اجتماعی را مقصر بدتر شدن سلامت روان دانسته و اعلام کرده‌اند که استفاده از اپلیکیشن‌های محبوب باعث شده بیشتر احساس اضطراب کنند. در این میان ذکر این نکته ضروری‌ست که نمی‌توانیم با اطمینان اعلام کنیم، از یک سن به بعد استفاده از گوشی هوشمند برای بچه‌ها بلامانع است. ولی باید توجه داشته باشیم که به عنوان والدین می‌توانیم میزان آمادگی فرزندان برای استفاده از گوشی هوشمند را ارزیابی کنیم. حتی خود والدین نیز باید به مقدار زمانی که صرف اسمارت‌فون می‌کنند، توجه داشته باشند.

در ادامه دکتر بارزیلای راه‌کارهایی را برای استفاده مناسب کودکان و نوجوانان از اسمارت‌فون‌ها و کاهش تأثیر خطرات احتمالی گوشی‌های هوشمند بر آنها، ارائه می‌کند.

راه‌هایی به جز گوشی هوشمند برای در ارتباط بودن با فرزند

شاید با دیدن نتایج این پژوهش در برابر آن موضع تدافعی گرفته و با این استدلال که تنها راه ارتباط گرفتن با فرزند و باخبر شدن از اوضاع و احوال او داشتن تلفن همراه است، جدا کردن گوشی هوشمند از نوجوان را راه‌کاری غیرعملی بدانید. دکتر بارزیلای در رد این استدلال، می‌گوید: «همان‌طور که قبلاً گفته‌‌ام، راه‌های دیگری برای در تماس بودن با کودکان وجود دارد، از جمله گوشی‌های ساده تاشو و ساعت‌های هوشمند» و همچنین روش قدیمی تلفن ثابت.

کاهش کار با گوشی با پایبندی به یک برنامه ورزشی منظم

طبق توصیه دکتر بارزیلای، برای اینکه مطمئن شوید کار با گوشی هوشمند جایگزین ورزش کردن بچه‌ها نمی‌شود، بهتر است آنها را برای انجام یک ورزش سازمان‌یافته و یا هر گونه فعالیت بدنی دیگر، در باشگاه ثبت نام کنید. شاید با خودتان فکر کنید برنامه‌ریزی برای فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی‌های خانوادگی آسان بوده و همین مقدار کفایت می‌کند، اما مطمئنا به هنگام بارش‌های جوی یا دورهمی‌های دوستانه این برنامه‌ها مختل می‌شوند. این در حالی‌ست که وقتی برای ورزش فرزندتان هزینه می‌کنید و مربی و سایر هم‌تیمی‌ها روی آمدن فرزند شما به باشگاه حساب می‌کنند، این برنامه کمتر به هم خورده و احتمال انجام فعالیت بدنی بالاتر می‌رود.

گوشی‌های هوشمند را از اتاق‌های خواب خارج کنید

توصیه مهم دیگر دکتر بارزیلای آن است که برای جلوگیری از اختلال خواب در فرزند خود، گوشی‌های هوشمند را شب‌ها خارج از اتاق خواب نگه دارید. علت اصلی مختل شدن خواب کودکان در این زمینه آن است که آنها حتی زیر پتو هم به کار با گوشی ادامه می‌دهند. به گفته آکادمی پزشکان اطفال آمریکا، کم‌خوابی کودکان را در معرض خطراتی همچون تصادف، اختلالات یادگیری و همچنین مشکلات در وضعیت سلامتی – از جمله اضافه وزن و افسردگی – قرار می‌دهد. جالب است که دکتر بارزیلای برای حل این مشکل یک راه‌حل هم ارائه می‌کند: مکانی (غیر از اتاق‌های خواب) را در منزل برای شارژ کردن گوشی‌ها در طول شب اختصاص داده و همه اعضای خانواده – حتی والدین – موظف به شارژ گوشی در آنجا باشند.

گسترش فرهنگ مقایسه‌گری؛ مهم‌ترین علت افسردگی ناشی از کار با گوشی هوشمند

به باور دکتر بارزیلای، یکی از علل اصلی اینکه برخی افراد به دنبال استفاده از گوشی‌های هوشمند دچار افسردگی می‌شوند، گسترش فرهنگ مقایسه کردن است. امروزه شاهد آن هستیم که مردم ورژنی فیلترشده و ایده‌آل از زندگی خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. متأسفانه عده زیادی از افراد – از جمله کودکان که به شدت تأثیرپذیر و زودباور هستند – گول این ظواهر را خورده و با مقایسه زندگی خود و آنها، دچار این توهم می‌شوند که چرا سطح زندگی پایین‌تری نسبت به آنها دارند. لذا ضروری‌ست که برای فرزندان خود وقت گذاشته و به آنها بیاموزیم که نباید زندگی واقعی خود را با زندگی غیرواقعی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند، مقایسه کنند.

دوستی‌های واقعی به جای دوستی‌های آنلاین

بسیاری از کودکان در «درام‌های دوستی» فضای آنلاین گرفتار می‌شوند که از جمله عوارض آن می‌توان به آزارهای سایبری اشاره کرد. (که می‌تواند به سلامت روان کودکان آسیب بزند) باید به فرزندان‌تان بفهمانید که شما بدون قضاوت یا تنبیه، برای هدایت آنها در موقعیت‌های دشوار در کنارشان حضور دارید. همچنین، مطمئن شوید که کار با گوشی هوشمند، جایگزین تماس چهره به چهره نشود. به تصور اغلب والدین، کودکان این دوره ترجیح می‌دهند بیشتر مشغول دیوایس‌های الکترونیکی باشند. اما وقتی از خود کودکان می‌پرسیم، متوجه می‌شویم در بسیاری از موارد این خودِ والدین هستند که اجازه دیدار حضوری با دوستان را به فرزندان نمی‌دهند.