واحد خبر mobile.ir : سیستم BeiDou در کنار GPS ایالات متحده آمریکا، GLONASS روسیه و Galileo اتحادیه اروپا یکی از سامانه‌های ناوبری در جهان به شمار می‌رود. رسانه دولتی شبکه جهانی تلویزیون چین یا CGTN در روز سه‌شنبه 23 ژوئن سال جاری میلادی (4 تیر 1399) از پرتاب موفقیت‌آمیز جدیدترین ماهواره سامانه ناوبری ماهواره‌ای BeiDou خبر داد. این ماهواره پس از یک هفته تأخیر به دلیل مشکلات فنی، سرانجام از مرکز راه‌اندازی ماهواره شیچانگ (Xichang) در استان سیچوان (Sichuan) واقع در جنوب غربی کشور چین پرتاب شد. ماهواره جدید حدود نیم ‌ساعت بعد در مدار زمین مستقر شد و پنل‌های خورشیدی خود را برای تأمین انرژی گسترده ساخت.

برنامه فضایی چین در طول بیست سال گذشته به سرعت توسعه یافته و این کشور بیش از دو دهه است که روی شبکه ناوبری ماهواره‌ای خود کار می‌کند. دولت این کشور از اواسط دهه 90 میلادی به منظور کاهش وابستگی به فناوری آمریکایی GPS، توسعه BeiDou را آغاز کرده که در زبان چینی به صورت فلکی دب اکبر یا خرس بزرگ اشاره می‌کند. ماهواره جدید که توسط یک موشک Long March-3B حمل شده، سی‌امین ماهواره BDS-3 و پنجاه‌وپنجمین ماهواره از خانواده ماهواره‌های BeiDou به حساب می‌آید. به گفته یانگ چانگ‌فنگ (Yang Changfeng)، طراح ارشد این سیستم، پرتاب پنجاه‌وپنجمین ماهواره از خانواده BeiDou نشان می‌دهد که توان چین برای ارائه پوشش مسیریابی جهانی «کاملاً موفقیت‌آمیز» بوده است. او در ادامه افزوده که چین از کشوری با توانایی‌هایی فضایی قابل توجه در حال تبدیل به یک قدرت جهانی در این زمینه است.

چین در سال گذشته میلادی از نظر اندازه از سامانه ناوبری ماهواره‌ای ایالات متحده آمریکا پیشی گرفته و ماهواره‌های بیشتری را در مقایسه با سیستم اصلی GPS به فضا فرستاده است. مطابق تحلیل انجام‌شده توسط کمیسیون بررسی امنیتی و اقتصادی چین-ایالات متحده (US-China Economic and Security Review Commission) در سال 2017، برآورد شد که دولت پکن در فاصله سال‌های 1994 تا 2020 رقمی در حدود 10.6 میلیارد دلار در سامانه مکان‌یابی ماهواره‌ای خود هزینه خواهد کرد.

GPS (کوتاه‌شده Global Positioning System به معنی سامانه موقعیت‌یاب جهانی)، سیستمی برای یافتن موقعیت جغرافیایی است که 24 ماهواره را در بر می‌گیرد. پروژه GPS در سال 1973 میلادی توسط ایالات متحده آمریکا آغاز شده و وزارت دفاع این کشور طراحی و توسعه آن را بر عهده دارد. GLONASS هم سامانه ناوبری دیگری است که بهینه‌سازی و گسترش آن توسط نیروی دفاعی هوافضای دولت روسیه انجام می‌شود. توسعه GLONASS از حوالی سال 1976 میلادی آغاز شده و ظاهراً تنها سامانه‌ای است که با داشتن 26 ماهواره در فضا و 24 ماهواره در حال کار در مدار از نظر پوشش و دقت با GPS رقابت می‌کند.

پس از آمریکا و روسیه، چین سومین کشوری به شمار می‌رود که سامانه ناوبری مستقل خود یعنی BeiDou را توسعه داده است. ماهواره BDS جدید با وزنی بیش از 10 هزار پوند (نزدیک به 4,536 کیلوگرم) بزرگ‌ترین نمونه در این خانواده به حساب می‌آید که 24 ماهواره در مدارهای میانی زمین، 3 ماهواره در مدارهای ژئوسنکرون (geosynchronous orbits) و 3 ماهواره در مدارهای زمین‌ایستا (geostationary orbits) را در بر می‌گیرد. این سامانه بر اساس پلتفرم ماهواره‌ای DFH-3B (یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های مورد استفاده در چین) و به گونه‌ای طراحی شده که دست کم 12 سال در مدار زمین کار کند. ساخت اولین و دومین نسخه سامانه ماهواره‌ای ناوبری BeiDou در سال 2000 و 2012 میلادی به پایان رسید. سامانه‌هایی که به ترتیب کشور چین و منطقه آسیا-اقیانوسیه را پوشش می‌دادند. سومین نمونه این سامانه حالا بناست سرویس‌های ارتباطی و پوشش ناوبری جهانی را به کاربران ارائه دهد. البته در حال حاضر اکثر گوشی‌های تولیدشده توسط شرکت‌های چینی همچون هواوی از ماهواره مسیریابی BeiDou پشتیبانی می‌کنند.

از آنجا که احتمال غیر فعال شدن ماهواره‌های مسیریابی GLONASS و GPS برای مصرف‌کنندگان تجاری در برخی مواقع خاص مثلا در هنگام جنگ یا درگیری وجود دارد، اتحادیه اروپا نیز بر آن شد که سامانه اختصاصی موقعیت‌یابی بومی خود را راه‌اندازی کند. این سامانه به افتخار گالیله، ستاره‌شناس مشهور ایتالیایی، Galileo نامیده و نمونه اولیه آن در سال 2011 میلادی عملیاتی شد. Galileo در حال حاضر از 30 ماهواره برنامه‌ریزی شده برای این سیستم،‌ 26 ماهواره در جای خود قرار دارند که 22 نمونه از آن‌ها قابل استفاده است. NavIC کوتاه‌شده Navigation with Indian Constellation سامانه ماهواره‌ای ناوبری منطقه‌ای هند محسوب می‌شود که در سال 2013 راه‌اندازی شده است. این سامانه ظاهراً به سبب احتمال در دسترس نبودن GPS در شرایط دشوار آب‌وهوایی طراحی شده و از 7 ماهواره بهره می‌برد.

به گزارش منابع خبری، دولت پکن منابع عظیمی را برای گسترش فناوری‌های پیشرفته مستقل اختصاص داده است. چین در سال 2003 میلادی سومین کشوری بود که موفق شد به طور مستقل یک مأموریت فضایی همراه با سرنشین را به انجام برساند و از آن زمان یک ایستگاه فضایی آزمایشی را تأسیس و دو کاوشگر (rover) را به ماه ارسال کرده است. این کشور در ادامه در پی راه‌اندازی ایستگاه فضایی دائمی کاملاً کاربردی و اعزام انسان به ماه برآمده است. همچنین احتمال می‌رود چین در ماه‌های آینده شانس خود را برای فرستادن فضاپیما و کاوشگر به مریخ امتحان کند. اگر این امر محقق شود، چین بعد از آمریکا تنها کشوری خواهد بود که فرود در نزدیک‌ترین سیاره به زمین را تجربه می‌کند. البته این برنامه تاکنون با مشکلاتی از قبیل شکست در پرتاب مواجه شده و نتوانسته همکاری گسترده‌ای با سازمان‌های فضایی سایر کشورها داشته باشد. این ناتوانی در همکاری‌های بین‌المللی تا حدودی به مخالفت ایالات متحده با ارتباط نزدیک برنامه فضایی چین و ارتش این کشور باز می‌گردد.