واحد خبر mobile.ir : آیا حضور یک اپلیکیشن در لیست "بیشترین دانلود" یا امتیاز بالایی که کاربران در وب‌سایت‌های معتبری مانند "گوگل‌پلی استور (Google Play store)" یا "اپ‌استور اپل (Apple Appstore)" به یک اپلیکیشن داده‌اند، دلیل کافی و مناسبی برای اعتماد به آن اپلیکیشن محسوب می‌شود؟

آیا اسنادی همچون "شرایط حریم خصوصی (Privacy Policy)" و "موافقتنامه مجوز (License Agreement)" که به همراه نرم‌افزارها ارائه می‌شوند، متن‌هایی بی‌استفاده و غیرضروری هستند و پرداخت هزینه‌های هنگفت توسط شرکت‌های نرم‌افزاری برای استخدام وکیل و تهیه این متون، اشتباه است؟

در سراسر دنیا افراد بسیاری هستند که در هنگام نصب نرم‌افزارهای رایانه‌ای یا اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه، توجهی به شرایط حریم خصوصی و موافقتنامه مجوز نداشته و بدون مطالعه کامل و دقیق این اسناد، اقدام به نصب می‌کنند. اما در عین حال، افراد و سازمان‌هایی نیز وجود دارند که از بار حقوقی این اسناد آگاهی داشته و با دقت و موشکافی بسیار زیاد، بندها و تبصره‌های این متون را پیگیری کرده و برای احقاق حقوق کاربران و مصرف‌کنندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای تلاش می‌کنند. به‌عنوان نمونه، کمیسیون تجارت فدرال امریکا (USA Federal Trade Commission) سازمانی است که از سال 1914 با شعار «حمایت از مشتریان امریکایی و نظارت بر فضای رقابتی» پیگیر موارد نقض حقوق شهروندان امریکایی است و به پرونده‌های حقوقی در این زمینه رسیدگی می‌کند.

به‌ نقل از وب‌سایت رسمی کمیسیون تجارت فدرال امریکا (FTC)، هفته گذشته و در یکی از آخرین پرونده‌های این سازمان، سازندگان اپلیکیشن اندرویدی معروف "Brightest Flashlight Free" محکوم به نقض بخش‌هایی از سند شرایط حریم خصوصی نرم‌افزار خود درباره "بازنشر اطلاعات مکانی و اطلاعات شناسایی ابزار اندرویدی کاربر" شدند و اتهامات خود را پذیرفتند.

جریان از این قرار است که در ماه اکتبر سال جاری، سه محقق از شرکت امنیتی "Bitdefender" پس از بررسی بیش از 630 هزار اپلیکیشن رایگان موجود بر روی فروشگاه گوگل‌پلی، اعلام کرده بودند که حدود 23 هزار اپلیکیشن از بین اپلیکیشن‌های بررسی‌شده، آدرس ایمیل کاربران را بدون اجازه آن‌ها استخراج کرده و به شیوه‌های مختلف استفاده می‌کنند. اتفاقاً در این گزارش به نرم‌افزار "Brightest Flashlight Free" نیز اشاره شده بود و پس از پیگیری‌های بیشتر، مشخص شد که این نرم‌افزار از اطلاعات مکانی کاربران و همچنین اطلاعات شناسایی ابزار اندرویدی آن‌ها برای اهداف تبلیغاتی استفاده می‌کند و این اطلاعات را بدون اشاره در سند شرایط حریم خصوصی نرم‌افزار خود و بدون اجازه کاربران، برای شرکت‌های دیگر ارسال می‌کند.

در سند شرایط حریم خصوصی مربوط به این نرم‌افزار آمده است که «شرکت سازنده می‌تواند از هرگونه اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط نرم‌افزار استفاده کند» اما به این نکته اشاره نشده است که «شرکت حق دارد این اطلاعات را در اختیار شرکت‌های ثالث قرار دهد» و به همین دلیل، سازنده نرم‌افزار به جرم سوء استفاده از اطلاعات کاربران برای اهداف تبلیغاتی مجرم شناخته می‌شود.

خانم "Jessica Rich" که مسئولیت ریاست کمیته حمایت از حقوق مشتریان را در سازمان FTC برعهده دارد درباره این تخلف می‌گوید: «زمانی که امکان انتخابی آگاهانه را به مشتریان بدهیم، خودشان می‌توانند تصمیم‌ بگیرند که آیا ارزش دارد برای استفاده از یک نرم‌افزار، اطلاعات شخصی خود را در اختیار آن بگذارند یا نه. اما این نرم‌افزارِ چراغ‌قوه (Brightest Flashlight Free) کاربران را از این‌که چگونه از اطلاعات آن‌ها استفاده خواهد کرد، آگاه نکرده است.»

سازمان FTC در ادامه جزئیات محکومیت این اپلیکیشن می‌افزاید: «در بخش انتهایی موافقتنامه مجوز این نرم‌افزار، کاربران می‌توانند با لمس دکمه‌ی "پذیرش" یا "رَد"، درباره قبول کردن یا نپذیرفتن شرایط این توافق‌نامه تصمیم بگیرند. اما متأسفانه قبل از اینکه کاربر تصمیم خود را بگیرد، این اپلیکیشن اطلاعات مکانی کاربر و اطلاعات شناسایی ابزار اندرویدی او را جمع‌آوری کرده و برای شرکت ثالث ارسال می‌کند.»

این بدان معناست که شرکت‌های تبلیغاتی می‌توانند با این اطلاعات، علاوه بر شناسایی هویت کاربران و ردیابی موقعیت مکانی آن‌ها، رفتار کاربر در محیط وب را نیز بررسی کرده و تبلیغات هدفمندی را برایش ارسال کنند و تمام این اتفاقات بدون اجازه و رضایت کاربر انجام خواهد شد.

تحلیل‌گران معتقدند که رخدادهایی از این دست موجب لطمه به خوش‌نامی و اعتبار گوگل خواهد شد چرا که این غول نرم‌افزاری مسئول حمایت از حقوق کاربران و صیانت از اطلاعات شخصی آن‌ها در قبال اپلیکیشن‌هایی است که در فروشگاه گوگل‌پلی‌ قرار می‌گیرند. در همین راستا، شرکت تحقیقاتی "Canalys" در اکانت تویتر خود اعلام کرده است که: «امنیت ضعیف و مدیریت بد حریم خصوصی کاربران، به تلاش‌های شرکت گوگل برای ایجاد اعتماد در بین کاربران و مشتاق کردن آن‌ها به خرید اپلیکیشن‌ها، لطمه می‌زند.»

در توافق‌نامه‌ی تنظیم‌‌شده توسط FTC‌ که سازندگان اپلیکیشن "Brightest Flashlight Free" مجبور به پذیرش آن شده‌اند، آمده است که شرکت سازنده باید ضمن پرداخت غرامت مالی، تمام اطلاعاتی را که تاکنون از کاربران جمع‌آوری کرده است از پایگاه‌ داده‌های خود حذف نماید و شرکت‌های ثالث دریافت‌کننده اطلاعات را نیز معرفی نماید. علاوه بر این، شرکت "Goldenshores Technologies" موظف است در آینده کاربران خود را به‌طور کامل، دقیق و شفاف درباره این‌که کدام بخش از اطلاعات آن‌ها و چگونه توسط این اپلیکیشن برای شرکت‌های تبلیغاتی ارسال می‌شود آگاه نماید. همچنین، آقای "Erik Geidl" متعهد است در طی 10 سال آینده، هرگونه تغییر شغلی خود را به اطلاع FTC‌ برساند.

سازمان FTC مهلت 30 روزه‌ای به کاربران داده است تا اگر شکایتی از سازندگان این نرم‌افزار دارند، مستندات خود را برای تکمیل پرونده به FTC ارائه کنند.

البته پرونده اپلیکیشن "Brightest Flashlight Free" تنها یکی از موارد متعددی است که در آن، شرکت‌های نرم‌افزاری از اعتماد کاربران سوء استفاده کرده‌اند و کاربران نیز به علت بی‌دقتی یا ناآگاهی خود با مشکلات فراوانی مواجه شده‌اند.

پس از خواندن این مطلب، سؤال‌های زیادی در ذهن ما باقی خواهد ماند. به‌عنوان مثال:

• آیا ما کاربران ایرانی از حقوق خود در هنگام استفاده از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها آگاه هستیم؟ (هرچند اکثر کاربران ایرانی به دلیل شرایط موجود و عدم رعایت قوانین مالکیت معنوی بین المللی در ایران، خود نیز ناقض حقوق بسیاری از پدیدآورندگان نرم‌افزارند.)
• آیا شرکت‌های نرم‌افزاری کوچک و بزرگ ایرانی، اسناد شرایط حریم خصوصی و موافقتنامه مجوز را به‌درستی و با دقت تهیه می‌کنند و حاضر به پرداخت هزینه‌های انجام این کار هستند؟
• آیا شهروندان ایرانی، عادت به مطالعه‌ی شرایط حقوقی استفاده از نرم‌افزارها دارند و اگر نه، چگونه می‌توان این فرهنگ را در بین کاربران ایجاد کرد و ترویج داد؟
• کدام سازمان نظارتی و حمایتی، مسئول پیگیری حقوق شهروندان ایرانی در هنگام بروز مشکلاتی در زمینه استفاده از نرم‌افزارهاست؟
• آیا شرکت‌های بیمه، برای حمایت از سازندگان نرم‌افزار یا کاربران نرم‌افزارها در قبال خسارت‌های احتمالی، وظایفی بر عهده دارند؟
  و ده‌ها سؤال دیگر که پاسخ به آن‌ها می‌تواند منجر به صیانت بیشتر از حقوق شهروندی مردم ایران باشد.